Սոցիալական ցանցերում միլիոնավոր հետևորդներ ունեցող մարդիկ՝ ինֆլուենսերները, այսօր ձևավորում են հանրային կարծիք, ազդում սպառողական վարքի վրա և անգամ փոխարինում ավանդական մեդիային։ Բայց արդյոք նրանք գիտակցո՞ւմ են իրենց ազդեցության չափը։ Որքանո՞վ են պատասխանատու հանրության առաջ։
Թվային դարաշրջանը վերաիմաստավորում է «մեդիա» հասկացությունը։ Եթե նախկինում մեդիան սահմանափակվում էր ավանդական լրատվամիջոցներով՝ հեռուստատեսությամբ, ռադիոյով և տպագիր մամուլով, ապա այսօր այդ դաշտում իրենց ազդեցիկ դիրքն են գրավում ինֆլուենսերները՝ սոցիալական հարթակներում մեծ լսարան ունեցող անհատները։ Նրանց ազդեցությունը հատկապես զգալի է երիտասարդների և դեռահասների շրջանում։ Բայց արդյոք այդ ազդեցությունն ամբողջությամբ դրական է։ Ինչ ռիսկեր են առաջ գալիս, երբ տեղեկատվությունը տարածում են մարդիկ, որոնք հաճախ դուրս են գտնվում լրագրողական ստանդարտների և պատասխանատվության դաշտից։
Այս հարցերի շուրջ զրուցել ենք մեդիափորձագետ Լուսինե Գրիգորյանի հետ։ Նրա գնահատմամբ՝ ինֆլուենսերները, լայն իմաստով, արդեն իսկ դարձել են «նոր մեդիայի» արտահայտիչներ։ «Մեդիան այն ամենն է, ինչ տեղեկատվություն է հաղորդում, և այս տեսանկյունից՝ ինֆլուենսերներն իրականում մոտենում են այդ էությանը», — ընդգծում է Գրիգորյանը։
Նրա խոսքով՝ ինֆլուենսերները կարողանում են կառուցել ու պահպանել մեծ լսարաններ՝ կիրառելով թվային հարթակների տրամադրած գործիքները։ Այդ հմտությամբ էլ հաճախ հաղթում են ավանդական մեդիային, որովհետև մարդիկ հակված են ավելի մեծ վստահություն ցուցաբերել այն անհատների նկատմամբ, ում երկարաժամկետ հետևում են։ Սակայն այս վստահության հետևում կարող են թաքնված լինել լուրջ ռիսկեր։
Գրիգորյանը նախազգուշացնում է՝ առանց տեղեկատվական պատասխանատվության գիտակցման՝ ինֆլուենսերների գործունեությունը կարող է նաև վնաս պատճառել։ «Կան մանիպուլյացիայի, ապատեղեկատվության և ատելության խոսքի տարածման լուրջ ռիսկեր։ Որոշ ինֆլուենսերներ, իհարկե, բարեխղճորեն են մոտենում իրենց բովանդակությանը՝ օրինակ, բժիշկներ կամ ոլորտային մասնագետներ։ Բայց շատերը անուղղակիորեն տարածում են վնասակար վարքագծային մոդելներ», - նշում է նա։
Սրա մեջ կարևոր դեր ունի ինչպես լսարանի մեդիագրագիտությունը, այնպես էլ կարգավորող մեխանիզմների առկայությունը։ Հատկապես, երբ խոսքը վերաբերում է գովազդին կամ առօրյա խորհուրդներին, որոնք կարող են ազդել դեռահասների ընտրությունների վրա։ «Էներգետիկ ըմպելիքներ, ծխախոտ, կամ այլ վնասակար ապրանքներ գովազդելիս՝ ինֆլուենսերները պետք է գիտակցեն իրենց լսարանի զգայունությունը և տարիքային առանձնահատկությունները», - ասում է փորձագետը։
Ինֆլուենսերների դերը նաև ձևավորում է մեդիասպառման նոր մշակույթ։ Գրիգորյանի դիտարկմամբ՝ ալգորիթմային մեդիաաշխարհում լսարանը հաճախ չի գիտակցում, թե ինչպես է իրեն ներկայացվող տեղեկատվությունն ընտրվել. սա էլ իր հերթին բարդացնում է փաստերի վավերականության գնահատումը։
Այնուամենայնիվ, ինֆլուենսերներն ու ավանդական մեդիան պարտադիր չէ որ մրցակիցներ լինեն։ Ըստ Գրիգորյանի՝ երկուսն էլ կարող են արդյունավետ համագործակցել, եթե փոխհարաբերությունները կառուցված են վստահության, որակյալ բովանդակության և ընդհանուր արժեքների վրա։ Նա նշում է, որ Հայաստանում արդեն իսկ առկա են նման հաջող օրինակներ։
Ինֆլուենսերները մեծ ներուժ ունեն՝ ձևավորելու հանրային կարծիք, տարածելու օգտակար տեղեկատվություն և ներգրավելու երիտասարդ լսարան։ Սակայն այդ ազդեցությունն իր հետ բերում է նաև պատասխանատվություն։ Մեդիագրագիտության խթանումը, կարգավորման հստակ մեխանիզմները և ավանդական ու նոր մեդիայի առողջ համագործակցությունը կարող են նպաստել դրական ազդեցության ամրապնդմանը՝ զսպելով հնարավոր վնասները։