Ս․թ․ նոյեմբերի 3-ին Ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետում հյուրընկալվել էր դոկտոր Թիմուր Գուզաիրովը (Տալլինի համալսարան, Էստոնիա): Նա հանդես եկավ «Հյուսիսային պատերազմը և էստոնացի գյուղացին. կայսերականի հաղթահարումը 1920-1940-ական թվականների էստոնական պատմության դասագրքերում» խորագրով դասախոսությամբ։

Գիտնականն առաջարկեց պատմության դասագրքերը դիտարկել ոչ միայն որպես կրթության գործիք, այլև նաև միջնորդ իշխանությունների, գաղափարախոսության և հավաքական հիշողության միջև: Հարկ է նշել, որ դպրոցական դասագրքերը հաճախ են դարձել լրատվամիջոցների բանավեճերի առարկա, քանի որ դրանք քաղաքական, սոցիալական և մշակութային հիշողության կարգավորման խոսույթներից են:

Դոկտոր Գուզաիրովը ներկայացրեց մի քանի դպրոցական ձեռնարկներ («Էստոնիայի պատմություն», «Նորագույն պատմություն» և «Ընդհանուր պատմություն 9-րդ դասարանի համար»)` ցույց տալով, թե ինչպես են դրանցում կառուցվել Ռուսաստանի կայսրության և «Ուրիշի» կերպարը («image»)։ Միջպատերազմյան շրջանում` 1920-1940-ական թթ., Էստոնիան ձգտում էր հաստատել սեփական ազգային ինքնությունը։ Դասագրքերը դառնում էին մի կարևոր հարթակ, որի միջոցով ձևավորվում էին ազատության, գաղութային փորձի և մշակութային գերազանցության մասին պատկերացումները։

Դոկտոր Գուզաիրովը հիշատակեց նաև ֆինն պատմաբան Առնո Ռաֆայել Սեդերբերգի (1922) «Ռուս գերիների պատմությունը Էրաստվերի ճակատամարտի մասին» հրապարակումը։ Վերջինս Էստոնիայում ակադեմիական շրջանառության մեջ դրվեց՝ օգնելով պատերազմը տեսնելու «փոքր» ժողովուրդների աչքերով:

Ս․թ․ նոյեմբերի 4-ին, Երևանի պետական համալսարանում ելույթ ունեցավ Տալլինի համալսարանի հումանիտար գիտությունների ինստիտուտի հայտնի պրոֆեսոր, գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Կարստեն Բրյուգեմանը՝ Բարձրագույնն կրթության և գիտության կոմիտեի կողմիվ ֆինանսավորվող դրամաշնորհի (№ 24ՍԱՀ-6Բ014) շրջանակներում: Պրոֆեսոր հանդես եկավ «Խորհրդային ինտերնացիոնալիզմը և էստոնական ազգայնականությունը» խորագրով դասախոսությամբ։ Զեկուցման ընթացքում ներկայացվեց խորհրդային ինտերնացիոնալիզմի և էստոնական ազգայնականության միջև բարդ փոխկապակցվածությունը։

Էստոնիայի պատմական փորձի, մշակութային խորհրդանիշների և (ջազային) փառատոնների օրինակներով՝ բանախոսը ցույց տվեց ինքնավարության արտասովոր երևույթները խորհրդային իշխանության պայմաններում: Շեշտվեց, որ Էստոնիայի մշակութային խորհրդանիշները, փառատոնները և էպիկական գրականությունը (մասնավորապես «Կալեվիպոեգ» ազգային էպոսը), դարձաn ինչպես ինտեգրման, այնպես էլ դիմադրության գործիքներ, այլ կերպ ասած՝ ինքնության նշաններ, որոնք խորհրդային ռեժիմը փորձում էր յուրացնել:  Հարկ է նշել, որ այս էպոսը ազգայնականության և խորհրդային գաղափարախոսության միջև մշակութային երկխոսության վառ օրինակ է (ինչպիսին «Սասունցի Դավիթ» էպոսը մեզանում): Խորհրդային տարիներին «Կալևիպոեգ»-ը գաղափարական վերամշակման ենթարկվեց։ Նրա կերպարը վերաիմաստավորվելով ներկայացվեց որպես աշխատավոր հերոս, որը մարմնավորում էր ոչ ազգայնական անհնազանդությունը։

Эстонские исследователи в Ереванском государственном университете: история, память, идентичность и семиотика повседневности

Лекции Таллинских ученых профессора Карстена Брюггемана и доктора Тимура Гузаирова на факультете журналистики, слушателями которых стали студенты журналистики и магистранты отделения армянской филологии

3 ноября 2025 г. в Ереванском университете гостил доктор Тимур Гузаиров (Таллинский университет, Эстония). В своей лекции Тимур Гузаиров представил лекцию под названием «Северная война и эстонский крестьянин: преодоление имперского в эстонских учебниках истории 1920–1940-х годов». Учёный предложил рассматривать учебники истории не просто как инструмент образования, а как канал коммуникации между политическим «верхом» и «низом» (народом), как медиатор между властью, идеологией и коллективной памятью. Следует заметить, что школьные учебники всегда становились объектами дебатов в СМИ, поскольку они являются диктующими дискурсами для регуляции политической, социальной и культурной памятью. 

Доктор Гузаиров проанализировал несколько школьных пособий («Эстонская история», «Новейшая история» и «Общая история для 9 класса»), показав, как в них конструировался образ России, империи и «Другого». В межвоенный период (1920–1940-е) Эстония стремилась утвердить собственную национальную идентичность. Учебники становились ареной, где формировались представления о свободе, колониальном опыте и культурном превосходстве. Доктор Гузаиров напомнил и о публикации финского историка Арно Рафаэля Седерберга (1922) – «Рассказ русских пленных о сражении при Эраствере». Этот источник, введённый в эстонский академический оборот, помогал увидеть войну глазами «малых» народов.

На следующий день, 4 ноября, 2025 в Ереванском государственном университете выступил известный профессор института гуманитарных наук Таллинского университета доктор наук Карстен Брюггеманн в рамках проекта № 24SSAH-6B014 Республики Армения.

Лекция профессора была посвящена интересной теме «Советский интернационализм и эстонский национализм», а точнее о сложной взаимосвязи между советским интернационализмом и эстонским национализмом, предлагая детальный взгляд на то, как идеологии единства и многообразия сосуществовали.

Опираясь на исторический опыт Эстонии, культурные символы и литературных деятелей, презентация осветила парадоксы принадлежности и автономии в условиях советской власти. Главный аргумент заключался в двойственности советского проекта: с одной стороны, он способствовал укреплению транснациональной солидарности под знаменем социалистического интернационализма, с другой - создавал условия для обновления национального самосознания. 

Культурные символы и фестивали Эстонии, в частности, национальный эпос «Калевипоэг», стали инструментами как интеграции, так и сопротивления, иными словами, маркерами идентичности, которые советский режим пытался присвоить. Национальный нарратив и «Калевипоэг» (XIX в.), написанный Фридрихом Рейнхольдом Крейцвальдом, был одним из важных сюжетов лекции профессора. Следует отметить, что эстонский эпос «Калевипоэг» является ярким примером культурного диалога между национализмом и советской идеологией (каким стал также армянский эпос «Давид из Сасуна»). В советское время «Калевипоэг» подвергся идеологической переработке. Его образ был переосмыслен как героя-рабочего, олицетворяющего не националистическое неповиновение.

Estonian researchers at Yerevan State University: History, memory, identity, and the Semiotics of everyday life

Lectures by Tallinn scientists Professor Karsten Brüggeman and Dr. Timur Guzairov at the Faculty of Journalism, attended by journalism students and undergraduates of the Department of Armenian Philology

On November 3, 2025, Dr. Timur Guzairov (Tallinn University, Estonia) visited Yerevan State University. In his lecture, Dr. Guzairov presented a talk titled “The Northern War and the Estonian Peasant: Overcoming the Imperial in Estonian History Textbooks of the 1920s and 1940s.” The scholar proposed viewing history textbooks not merely as educational tools, but also as channels of communication between the political “top” and the popular “bottom,” serving as mediators between power, ideology, and collective memory. School textbooks have long been a subject of public debate in the media and on social networks, as they serve as platforms for shaping and regulating political, social, and cultural memory. Dr. Guzairov analyzed several school textbooks, including Estonian History, Modern History, and General History for the 9th Grade, to demonstrate how they constructed the images of Russia, the empire, and the “Other.” During the interwar period (1920s–1940s), Estonia sought to establish its own national identity, and textbooks became a key arena for this process. Dr. Guzairov also referred to the work of Finnish historian Arno Rafael Söderberg (1922), “The Story of Russian Prisoners of War about the Battle of Erastvere.” This source, introduced into Estonian academic discourse, helped to view the war through the eyes of “small” rather than “great” nations.

The next day, on November 4, 2025, the renowned professor of Tallinn University’s School of Humanities, Dr. Habil Karsten Brüggemann, delivered a lecture at Yerevan State University within the framework of the Republic of Armenia’s research project No. 24SSAH-6B014. The professor’s lecture addressed the fascinating topic “Soviet Internationalism and Estonian Nationalism.” Drawing on Estonia’s historical experience, cultural symbols, and literary figures, the presentation highlighted the paradoxes of belonging and autonomy under Soviet rule. The main argument concerned the duality of the Soviet project: on the one hand, it sought to strengthen transnational solidarity under the banner of socialist internationalism; on the other, it fostered the renewal of national identity. The cultural symbols of Estonia, in particular, the national epic Kalevipoeg, became instruments of both integration and resistance, serving as markers of identity that the Soviet regime attempted to appropriate. The national narrative and Kalevipoeg by Friedrich Reinhold Kreutzwald (19th century) were essential parts of his lecture.